ปาน (Birthmarks) คือ ร่องรอยของจุดสีบนผิวหนังที่มักจะเกิดขึ้นมาตั้งแต่กำเนิด โดยแต่ละคนก็จะมีลักษณะของปานแตกต่างกันไป เช่น เรียบหรือนูน เล็กหรือใหญ่ ไปจนถึงสีที่แตกต่างกัน ปานมีหลายชนิดซึ่งเป็นรอยโรคที่เกิดจากความผิดปกติของเซลล์ที่แตกต่างกันไป เช่น เซลล์ผิวหนัง หลอดเลือด ทางเดินน้ำเหลืองและกล้ามเนื้อ ซึ่งการแพทย์ในปัจจุบันยังไม่สามารถยืนยันได้ว่าปานเกิดจากสาเหตุใด
ลักษณะของปานสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ชนิด คือ ปานแดง และ ปานดำ โดยปานแดงส่วนใหญ่จะเกี่ยวข้องกับอาการหลอดเลือดที่ผิดปกติ ส่วนปานดำหรือน้ำตาล มักจะเกี่ยวข้องกับเม็ดสีเมลานินที่อยู่ในชั้นผิวที่มากเกินไป ปานบางชนิดไม่จำเป็นต้องทำการรักษาใดๆ เนื่องจากสามารถหายเองได้แบบมีอาการที่คงตัวไม่มีการเปลี่ยนแปลงตามระยะเวลา แต่บางชนิดก็มีขนาดที่ใหญ่ขึ้นตามอายุ
ประเภทของปานที่พบเป็นประจำในประเทศไทย
- ปานโอตะ (Nevus of Ota) เป็นปานที่พบบ่อยที่สุดในชาวเอเชีย ที่มีลักษณะเป็นสีดำ น้ำตาลเข้ม หรือสีฟ้าเทา ที่จะค่อยๆ ขยายขนาดขึ้นตามอายุจนใหญ่เต็มบหน้าซีกใดซีกหนึ่ง โดยในบางเคสปานโอตะสามารถเกิดขึ้นในตาขาวได้อีกด้วย ซึ่งหากไม่ได้รับการรักษาที่ทันเวลา ปานโอตะในตาขาวอาจทำให้เกิดโรคต้อหินและทำให้ตาบอดได้ แต่การรักษาปานโอตะนั้น ตอบสนองได้ดีด้วยการรักษาด้วยเลเซอร์ประเภท Picosecond laser
- ปานมองโกเลีย (Mongolian) เป็นปานที่พบบ่อยที่สุด มีลักษณะเป็นผืนราบสรฟ้าเทา หรือ สีเขียว เกิดขึ้นบริเวณสะโพกและก้น โดยในบางครั้งก็เกิดขึ้นที่แขน ขา หลัง หรือ ไหล่ โดยปานชนิดนี้จะหายไปเองเมื่อเข้าสู่วัยเด็กโดยไม่ต้องทำการรักษาใดๆ
- ปานแดงเส้นเลือดฝอย (Port-wine stains) เป็นปานที่มีลักษณะเป็นปื้นสีแดง โดยจะไม่จางหายไปตลอดชีวิต และจะมีการขยายขนาดตามวัยอีกด้วย มีความนูนหนาและขรุขระตามอายุที่มากขึ้น ปานชนิดนี้จะพบมากบนใบหน้าและรอบดวงตา
- ปานสีกาแฟใส่นม (Cafe au lait) เป็นปานที่มีลักษณะเป็นผื่นราบสีน้ำตาลอ่อนๆ มักจะเป็นรูปวงรีและกลม มีขอบเขตที่ชัดเจน โดยส่วนมากจากขยายขนาดตามอายุและอยู่ไปตลอดชีวิต
- เนื้องอกหลอดเลือดในเด็ก (Hemangioma) เป็นอาการที่พบบ่อยที่สุดในเด็ก ในบางเคสจะเป็นจุดสีแดงแล้วค่อยๆ ขยายใหญ่ขึ้น ส่วนใหญ่จะเป็นก้อนนูนสีแดง มีผิวขรุขระ โดยปานชนิดนี้จะค่อยๆ ยุบลงไปเองได้
วิธีการรักษาปานโอตะ
สำหรับการรักษาปานโอตะ จะได้ผลดีที่สุดในการรักษาก่อนอายุ 5 ปี ซึ่งจะมีโอกาสเกิดผลข้างเคียงน้อยกว่า แต่ถึงแม้ว่าจะอายุมากขึ้นแล้ว ปานโอตะก็ยังเป็นปานชนิดที่รักษาได้ด้วยเลเซอร์ประเภท Picosecond laser 755nm โดยได้ผลดีมาก ซึ่งโปรแกรม Picosure Pro เป็นเทคโนเลยี Pico laser 755nm ที่ได้ผลดีมากในการรักษาปานโอตะ ซึ่งส่วนมากจะใช้การยิง 5-10 ครั้งเพื่อผลลัพธ์ที่ชัดเจน
